3 januari 2020. Gisteravond reed ik over een lege A2 richting huis. De vijf uitgestrekte rijbanen tussen Utrecht en Amsterdam deden me beseffen; meer asfalt lost het fileprobleem niet op. Het is een pleister op de wonden, een symptoombestrijder, emmers naar de zee; dat idee. Intussen denk ik terug aan de afspraak die ik zojuist had. De discussie over het vrouwenquotum, dat vandaag precies een maand geleden verplicht werd gesteld door de Tweede Kamer. Sinds ik mij ben gaan wijden aan de missie de gender gap in Nederland te dichten, gaan mijn gesprekken – ook privé – bijna nergens anders meer over. Ik vind het heerlijk: bijval of kritiek, applaus of advies, voor of tegen het quotum.
Hamvraag was ook deze avond weer: wat lost vrouwenquotum nu eigenlijk op? Dat het ‘old boys network’ wordt doorbroken? Mwuah. Meer asfalt lost het fileprobleem niet op. Boys will be boys en voor old boys geldt dat zéker. En in het kader van ‘pick your battles’ zeg ik: laat dat old boys network lekker voor wat het is. Kijk in plaats daarvan wat vrouwen kunnen leren van dit fenomeen. Want misschien ligt de reden dat het zo traag gaat met die emancipatie in Nederland wel veel dichterbij dan we denken.
Misschien, heel misschien, ligt het aan de vrouw zélf. Misschien staat de schaduwkant van vrouwelijkheid ons in de weg: er is wantrouwen, jaloezie en verraad. Het ‘queen bee effect’ is bijna net zo hardnekkig als dat hele old boys network: vrouwen in topfuncties die andere vrouwen onderweg naar de top liever tegenwerken dan ze te helpen, uit angst voor competitie en vanwege de drang om uniek te blijven als vrouw in de minderheid. Maar op alle levels van het bedrijfs- en maatschappelijke leven geldt: vrouwen onderling hebben het vermogen zich te ontpoppen tot total bitches die sneller ruzie hebben met elkaar dan dat ze de krachten bundelen of elkaar helpen. Hoe komt dat toch?
Verloren vrouwelijkheid
Eerder schreef ik over vrouwelijke waarden, die onderontwikkeld én ondergewaardeerd zijn in een wereld die vooral op mannelijke principes gebouwd is. Dat maakt het lastig voor vrouwen hun rol te vinden; zorgen en werken, voelen en denken, het lijnrechte carrièrepad of je intuïtie volgen… Volgens mij is dít hetgeen veel vrouwen onbewust mee worstelen. En hoe meer een vrouw wél in haar eigen kracht staat en haar eigen keuzes maakt, hoe harder zij veroordeeld lijkt te worden door de zusters om haar heen. Omdat het ze onbewust confronteert met hun eigen angst; hun eigen onderdrukte vrouwelijke kracht. Hier komt de schaduwkant om de hoek kijken; manipuleren, oordelen, roddelen. Dat is heel wat anders dan elkaar in het zadel helpen en de hand boven het hoofd houden, zoals de ‘old boys’ dat zo natuurlijk lijken te beheersen.
Team up, sisters!
Het vrouwenquotum is niets anders dat een oproep aan vrouwen om hetzelfde te doen. Immers, het quotum geldt alleen voor RvC’s, die de besturen benoemen. Meer vrouwen in dit beslissingsorgaan betekent volgens dit mechanisme meer vrouwen in bestuursfuncties. Maar daarmee wordt dus voorbijgegaan aan het feit dat vrouwen elkaar niet zo gemakkelijk helpen.
Tel daarbij op dat mannen én vrouwen een hardnekkige ‘male bias’ hebben: we schatten de competenties van mannen automatisch hoger in dan die van vrouwen en we denken vaker aan een man als leider, topwetenschapper of bestuurder. Pijnlijk, maar waar. Bovendien kijken vrouwen meer dan mannen naar feitelijke bekwaamheid dan naar iemand die op ze lijkt, in een aanstellingsprocedure. Het psychologische verschijnsel om mensen aan te nemen die op jezelf lijken is vaker van toepassing op mannen dan op vrouwen. Dat schiet dus ook al niet op.
Er zit dus maar één ding op: team up, sisters! Help elkaar! Wees die kruiwagen! Gun die vriendin, collega of kennis die ene opdracht of functie. Dúrf het aan, geef wat vertrouwen, support elkaar en laat je angst en oordeel los.
“Be the change you want to see in the world”
Een bekende uitspraak van Gandhi. Want vrouwen: willen we écht in een wereld leven die gedomineerd wordt door mannen? Waarin meisjes en vrouwen meer zorgen en minder verdienen? Waarin de masculiene route de enige route is?
Als je antwoord hierop ‘nee’ is, ga dan eens na in hoeverre jij persoonlijk kunt bijdragen aan meer gelijkheid in de wereld. Laten we beginnen met ons bewust te worden van onze eigen (voor)oordelen en deze in de kiem smoren. Termen als ‘parttime prinsesjes’ of ‘carrièrebitches’ verwerpen. Laten we onze eigen vrouwelijke kracht ontdekken en omarmen. Hoe dichter je bij jezelf blijft, hoe minder je neiging om anderen te veroordelen of naar beneden te halen. Maar vooral: laten we elkaar gewoon eens wat vaker helpen.
Want de wereld schreeuwt om een betere balans tussen masculiene en feminiene waarden, zoals ik eerder
schreef. Op alle niveaus. Het zit in mannen én vrouwen, maar vrouwen zouden er toch écht makkelijker bij moeten kunnen. Maar dan moeten we onszelf en elkaar wel de kans geven.
BE the change you want to see in the world. Wat ga jij bijdragen in 2020?